Nieuwe overwegingen

door Giorgio Agamben

Vertaling van Nuove reflessione
22 april 202
0

Uit een interview dat vandaag gepubliceerd werd in een Italiaanse krant [1]

____________

Beleven we, met deze ‘lockdown’, een nieuw soort totalitarisme?

Van diverse zijden wordt nu de hypothese geformuleerd dat wij echt het einde beleven van een wereld: die van burgerlijke democratieën, gebaseerd op rechten, parlementen en de verdeling der machten, die plaats maakt voor een nieuw despotisme, en die, wat betreft de alomtegenwoordigheid van het toezicht en de beëindiging van elke politieke activiteit, erger zal zijn dan de totalitaire regimes die wij tot nu toe gekend hebben. Amerikaanse politicologen noemen dit de ‘Security State’, namelijk een staat waarin men ‘om redenen van veiligheid’ (in dit geval ‘volksgezondheid’, een term die doet denken aan de beruchte ‘Comité van Volksgezondheid’ ten tijde van de Terreur) [2] de individuele vrijheid in elk opzicht kan beperken. In Italië zijn we bovendien al lang gewend aan wetgeving die gebaseerd is op noodverordeningen van de uitvoerende macht, die op die manier de wetgevende macht vervangt en in feite het beginsel van de scheiding der machten, waarop de democratie is gebaseerd, afschaft. En de controle die wordt uitgeoefend via videocamera’s en nu, zoals is voorgesteld, via mobiele telefoons, overtreft ruimschoots elke vorm van controle die werd uitgeoefend onder totalitaire regimes zoals het fascisme of het nazisme.

Met betrekking tot data, moeten we ons niet beperken tot gegevens die via mobiele telefoons worden verzameld, maar ons ook richten op informatie die tijdens de talrijke persconferenties is verspreid en die vaak onvolledig is of verkeerd wordt geïnterpreteerd.

Dit is een belangrijk punt, omdat dit aan de wortel van het verschijnsel raakt. Wie enige kennis van epistemologie bezit, kan niet anders dan verbaasd zijn over het feit dat de media al maanden cijfers verspreiden zonder enige wetenschappelijk basis, niet alleen omdat ze niet in verband worden gebracht met het jaarlijkse sterftecijfer voor dezelfde periode, maar ook omdat ze worden verstrekt zonder dat de doodsoorzaak wordt vermeld. Ik ben geen viroloog of arts, maar ik beperk me tot het letterlijk citeren van betrouwbare officiële bronnen. 21.000 doden door Covid-19 lijkt, en is zeker, een indrukwekkend cijfer. Maar als we de cijfers vergelijken met de jaarlijkse statistieken, en ze dus in een context plaatsen, zien de zaken er heel anders uit. Enkele weken geleden maakte de voorzitter van de ISTAT [3], Dr. Gian Carlo Blangiardo, de sterftecijfers voor het afgelopen jaar bekend: 647.000 sterfgevallen (oftewel 1772 sterfgevallen per dag). Als we de oorzaken in detail bekijken, zien we dat de laatste beschikbare gegevens over 2017 stellen dat er 230.000 sterfgevallen door hart- en vaatziekten, 180.000 sterfgevallen door kanker, en ten minste 53.000 sterfgevallen door luchtwegaandoeningen waren. Maar één ding is voor ons met name van belang.

En dat is?

Ik citeer de woorden van Dr. Blangiardo: ‘Het is zinvol op het aantal sterfgevallen als gevolg van luchtweginfecties te wijzen. In 2019 waren dat er 15.189 en het jaar daarvoor 16.220. Dit is meer dan het overeenkomstige aantal sterfgevallen als gevolg van Covid (12.352) dat in maart 2020 is gemeld.’ [4] Als dit waar is, en ik zie geen reden om daaraan te twijfelen, moeten wij ons, zonder het belang van de epidemie te willen onderschatten, afvragen of de vrijheidsbeperkingen zijn te rechtvaardigen zoals die in de geschiedenis van ons land nog nooit eerder zijn getroffen, zelfs niet ten tijde van de twee wereldoorlogen. Je begint dan toch te twijfelen of de regering niet, door paniek te zaaien en een lockdown in te stellen, de zeer grote verantwoordelijkheid op de bevolking wilde afwentelen, terwijl juist die regering eerst de nationale gezondheidsdienst had ontmanteld en vervolgens in Lombardije een reeks niet minder ernstige fouten beging bij de aanpak van de epidemie.

Ook de wetenschappers hebben zich niet echt van hun beste kant laten zien. Het lijkt erop dat zij niet in staat waren de antwoorden te geven die van hen werden verwacht. Wat denkt u?

Het is altijd gevaarlijk om artsen en wetenschappers beslissingen te laten nemen die uiteindelijk ethisch en politiek van aard zijn. Kijk, wetenschappers streven, al dan niet terecht en te goeder trouw, hun eigen doelen na, die zij in overeenstemming zien met de belangen van de wetenschap en in naam waarvan zij – de geschiedenis toont dit ruimschoots aan – bereid zijn elk moreel bezwaar opzij te schuiven. Ik hoef u er niet aan te herinneren dat onder het nazisme zeer gerespecteerde wetenschappers aan het hoofd stonden van het eugenetica-programma en niet aarzelden om te profiteren van de mogelijkheid in de kampen dodelijke experimenten uit te voeren die zij nuttig achtten voor de vooruitgang van de wetenschap en de behandeling van de Duitse soldaten. Op dit moment is het spektakel in het bijzonder onthutsend, omdat er in werkelijkheid geen eensgezindheid bestaat onder wetenschappers, hoezeer dat ook door de media wordt beweerd, terwijl een zeer gerespecteerd wetenschapper als Didier Raoult [5], misschien wel de grootste Franse viroloog, van mening verschilt over de impact van de epidemie en de doeltreffendheid van de isolatiemaatregelen, die hij in een interview een middeleeuws bijgeloof heeft genoemd.[6] Ik heb elders geschreven dat wetenschap de religie van onze tijd is geworden. De analogie met religie moet letterlijk worden genomen: theologen beweerden niet zeker te zijn wat God was, maar in zijn naam legden zij de mensen gedragsregels op en aarzelden zij niet ketters te verbranden; virologen geven toe dat zij niet precies weten wat een virus is, maar in zijn naam pretenderen zij wel te weten hoe de mens moet leven.

Ons wordt verteld – zoals zo vaak is gebeurd – dat niets ooit nog hetzelfde zal zijn en dat ons leven moet veranderen. Wat denk je dat er gaat gebeuren?

Ik heb reeds getracht de vorm van despotisme te beschrijven die ons te wachten staat en waarvoor wij continu op onze hoede moeten zijn. Maar als wij nu eens de actualiteit laten voor wat die is en proberen de zaken te beschouwen vanuit het gezichtspunt van het lot van de menselijke soort op aarde, dan moet ik denken aan de overwegingen van een groot Nederlands wetenschapper, Louis Bolk [7]. Volgens Bolk is het kenmerkend voor de menselijke soort dat zijn ontwikkeling wordt geremd door de aanpassing aan zijn omgeving, maar dat dit wordt gecompenseerd door een bovenmatige groei aan technologische apparaten die het mogelijk maken de omgeving aan de mens aan te passen. Wanneer deze ontwikkeling een bepaalde grens overschrijdt, wordt een punt bereikt waarop het geheel contraproduktief wordt en overgaat in de zelfvernietiging van de soort. Verschijnselen zoals wij die nu meemaken, lijken mij aan te tonen dat dat punt bereikt is en dat het medicijn dat onze kwalen had moeten genezen, een nog groter kwaad dreigt te genereren. Ook tegen dit risico moeten wij ons met alle middelen verzetten.

22 april 2020
Giorgio Agamben



――――――――――――    
  1. Dit interview werd een dag eerder, op 21 april 2020, op de site van ‘La Verità’ gepubliceerd.
  2. Hiermee doelt Agamben op het zogenaamde ‘Schrikbewind’ (‘La Terreur’), een historische fase van de Franse revolutie die werd gekenmerkt door een reeks steeds strenger wordende repressieve maatregelen tegen politieke tegenstanders, en die politiek werd gedomineerd door de leden van het ‘Comité van Volksgezondheid’ (‘Comité de salut public’).
  3. Het ‘Istituto Nazionale di Statistica’ (ISTAT) is de Italiaanse pendant van het Centraal Bureau voor de Statistiek in Nederland.
  4. Coronavirus. Blangiardo (Istat): nel 2019 a marzo 15mila morti per polmoniti varie
  5. Didier Raoult (geboren 1952) is een Franse arts en microbioloog, gespecialiseerd in infectieziekten.
  6. ‘Natuurlijk, als je geen maskers of tests hebt, kun je niets anders doen dan de mensen vragen thuis te blijven, en ik hoop dat we nu andere middelen zullen kunnen gebruiken dan deze middeleeuwse methode.’ Didier Raoult geciteerd in ‘Le Covid-19, une maladie saisonnière? Même sans vaccin, “il faut éviter le confinement à tout prix»
  7. Lodewijk (Louis) Bolk (1866 – 1930) was een Nederlandse anatoom en embryoloog, die zich voornamelijk bezighield met de menselijke evolutie.

Leave a Reply

Your email address will not be published.