Filosofie van het contact

door Giorgio Agamben

vertaling van Filosofia del contatto
(5 januari 2021)

Twee lichamen maken contact als ze elkaar aanraken. Maar wat betekent elkaar aanraken? Wat is contact? Giorgio Colli gaf hiervan een scherpe definitie door te stellen dat twee punten contact met elkaar maken ​​wanneer ze door niets representatiefs gescheiden worden. Contact is niet gelijk aan een contactpunt, dat op zichzelf niet kan bestaan, aangezien elke eenheid steeds weer kan worden opgedeeld. Van twee entiteiten wordt gezegd dat ze in contact zijn als er in het midden tussen hen niets bestaat, als ze dus als het ware onmiddellijk zijn. Als er een relatie in de representatie bestaat tussen twee dingen (bijvoorbeeld: subject-object; echtgenoot-echtgenote; meester-dienaar; afstand-nabijheid), zal men niet zeggen dat ze in contact zijn: alleen als elke representatie mank gaat, als er tussen twee dingen werkelijk niets is, alleen dan kan men zeggen dat ze contact hebben. Dit kan ook worden uitgedrukt door te zeggen dat contact niet representatief is, dat het niet mogelijk is om de relatie in kwestie te representeren – of, zoals Colli schrijft, dat ‘contact de indicatie is van de afwezigheid van representatie, van een metafysische hiaat’. [1]

Het probleem met deze definitie is dat, aangezien deze zijn toevlucht moet nemen tot puur negatieve uitdrukkingen (zoals ‘niets’ en ‘niet representeerbaar’) het geheel in mystiek dreigt te verzanden. Colli geeft zelf aan dat contact slechts bij benadering kan worden benoemd, dat de representatie nooit volledig kan worden geëlimineerd. Op het gevaar af in abstracties te vervallen, lijkt het daarom nuttig om naar de oorsprong terug te keren en onszelf opnieuw af te vragen wat het betekent om ‘aan te raken’ – dat wil zeggen, te bezien wat aanraking is, dat wat verbonden is met het meest nederige en aardse zintuig.

De specifieke aard van aanraking, dat wat de tastzin onderscheidt van de andere zintuigen, was ook voor Aristoteles onderwerp van discussie. Voor elk zintuig is er een middel of medium (metaxie), dat een bepalende functie vervult: voor het zien is het medium het doorschijnende, dat, verlicht door kleur, inwerkt op de ogen; voor het horen is het de lucht die, bewogen door een klinkend lichaam, het oor treft. De tastzin onderscheidt zich van de andere zintuigen omdat we bij een aanraking ‘niet de uitwerking die het medium op ons heeft waarnemen, maar het medium zelf in een gezamenlijke beleving (ama)’.[2] Dit medium, dat niet buiten ons, maar binnen in ons is, is het vlees (sarx). Dit betekent dat niet alleen het externe object wordt aangeraakt, maar ook het vlees dat erdoor wordt geroerd of ontroerd – dat we, met andere woorden, in het contact onszelf aanraken, dat we geraakt worden door onze eigen ontvankelijkheid. Terwijl we bij het kijken, onze ogen zelf niet kunnen zien, en we bij het horen ons vermogen om te horen niet waarnemen, raken we, door de tastzin, aan ons eigen vermogen om aan te raken en aangeraakt te worden. Contact met een ander lichaam is dus bovenal contact met onszelf. De tastzin, die inferieur lijkt aan de andere zintuigen, is dan op een bepaalde manier het meest prominent, omdat daarin zoiets als een subject tot stand komt, dat wat bij het zien en bij de andere zintuigen op een of andere manier abstract wordt verondersteld. We hebben voor het eerst een ervaring van onszelf, wanneer we, door een ander lichaam aan te raken, onmiddelijk ook ons eigen vlees aanraken.

Als we, zoals we vandaag pervers proberen te doen, elk contact afschaffen, als we alles en iedereen op afstand houden, dan verliezen we niet alleen de ervaring van andere lichamen, maar vooral ook de onmiddellijke ervaring van onszelf, dan verliezen we eenvoudigweg ons eigen vlees.

5 januari 2021
Giorgio Agamben



――――――――――――    
  1. Giorgio Colli – Filosofia dell’espressione, Adelphi Edizioni, 1969, p.42
    Giorgio Colli (1917-1979) was een Italiaanse filosoof en historicus
  2. Aristoteles – De Anima, 423b, 8-9

One thought on “Filosofie van het contact”

Leave a Reply

Your email address will not be published.